*Το γερμανικό κατοχικό δάνειο** Του Τάσου Μηνά Ηλιαδάκη**

>>
>> *** Ο Τάσος Μ. Ηλιαδάκης είναι Μαθηματικός, Πολιτειολόγος, Δρ.
>> Κοινωνιολογίας, καθηγητής Σχολής Εθνικής Ασφάλειας. Μέλος της Ελληνικής
>> Επιτροπής στη διεθνή Συνδιάσκεψη για το χρυσό των Ναζί στο Λονδίνο το
>> 1997, εισηγητής στην ελληνογερμανική διάσκεψη Δελφών το 1996 και στην
>> Πανελλήνια Συνδιάσκεψη Αλεξανδρούπολης το 2005 για το Δημόσιο Χρέος*
>>
>> Α. ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ
>>
>> Το Βερολίνο προκειμένου να αντιμετωπίσει τους στρατιωτικούς και
>> στρατηγικούς του στόχους στην ευρύτερη ελληνική περιοχή, Λιβύη-Μ.
>> Ανατολή-Βαλκάνια, είχε υποχρεώσει την Ελλάδα να κεφαλαιοδοτεί και να
>> συντηρεί τα στρατεύματα που στάθμευαν σ?αυτήν και είχαν πεδίο δράσης την
>> ευρύτερη περιοχή της. Αυτά ήταν υπερπολλαπλάσια από εκείνα των
>> στρατευμάτων κατοχής. Επιπλέον η Ελλάδα ανεφοδίαζε με τρόφιμα το μέτωπο
>> της Λιβύης.
>>
>> Στόχος των στρατευμάτων αυτών ήταν τα πετρέλαια της Λιβύης-Μ. Ανατολής
>> και η ενίσχυση της άμυνας των Βαλκανίων. Από τα τελευταία εξασφάλιζε στην

>> πολεμική του βιομηχανία το 20% του αντιμονίου, το 50% των ορυκτελαίων, το

>> 60% του βωξίτη και το 100% του νικελίου. Την ίδια στιγμή για τους
>> συμμάχους η μοναδική πύλη των Βαλκανίων ήταν και παρέμενε η Ελλάδα.
>>
>> Λόγω αυτών, η γερμανική απαίτηση για υψηλή κεφαλαιοδότηση από την Ελλάδα
>> ήταν ανελαστική και είχε προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις ακόμα και της

>> κατοχικής κυβέρνησης Τσολάκογλου που απειλούσε με παραίτηση. Παράλληλα ο
>> Μουσολίνι όπως και ο Γερμανός πληρεξούσιος για την Ελλάδα, Γκύντερ
>> Αλτενμπουργκ πίεζαν το Βερολίνο να μειώσει τα έξοδα κατοχής για την
>> Ελλάδα.
>>
>> Το πρόβλημα των μοναδικά υπέρογκων δαπανών κατοχής συνόδευε η "παντός
>> αγαθού" λεηλασία του τόπου, φυσικό επακόλουθο της οποίας ήταν ο λιμός. Ο
>> Αλτενμπουργκ από τις πρώτες ημέρες προειδοποιούσε το Βερολίνο για τον
>> επερχόμενο υποσιτισμό. Παράλληλα ο εκπρόσωπος του Βατικανού, νούτσιος Α.
>> Ρονκάλι, ο μετέπειτα πάπας Ιωάνης ΚΓ?, μετά από έρευνες του, διαπίστωνε
>> τριπλασιασμό των θανάτων σε Αθήνα-Πειραιά λόγω λιμού τον χειμώνα 1941-426

>> και ο Γκαίμπελς σημείωνε στο ημερολόγιό του, ".... η πείνα (στην Ελλάδα)
>> έχει καταστεί ενδημική νόσος. Στους δρόμους της Αθήνας οι άνθρωποι
>> πεθαίνουν κατά χιλιάδες από εξάντληση" . Το πρόβλημα του λιμού καθιστούσε

>> οξύτερο το Λονδίνο που είχε κηρύξει την Ελλάδα σε επισιτιστική καραντίνα
>> για να εξωθήσει τον ελληνικό πληθυσμό προς την αντίσταση.
>>
>> Ηπείνα, η ανομία και τα φιλοαγγλικά αισθήματα γίνονταν τόσο απειλητικά
>> που οι Γερμανοί δεν μπορούσαν να τα αγνοήσουν. Ο υποσιτισμός τους
>> απασχολούσε γιατί υποκινούσε λαϊκές αντιδράσεις και την αντίσταση.
>>
>> Έτσι οι Δυνάμεις Κατοχής οδηγήθηκαν σε μια αδήριτη πραγματικότητα δύο
>> ανελαστικών και αντικρουομένων απαιτήσεων. Από τη μια η κεφαλαιοδότηση
>> από την Ελλάδα τον στρατιωτικών επιχειρήσεων του άξονα στην ευρύτερη
>> περιοχή της και από την άλλη η πείνα που οδηγούσε στην εξέγερση και στην
>> αντίσταση.
>>
>> Για την αντιμετώπιση του προβλήματος οι Δυνάμεις Κατοχής, τον Οκτώβριο
>> του 1941, θα στείλουν στην Ελλάδα οικονομικούς τεχνοκράτες, δίχως όμως
>> κάποιο αποτέλεσμα. Στη συνέχεια το πρόβλημα θα απασχολήσει και θα λάβει
>> οξύτατη μορφή στην ιταλογερμανική Δημοσιονομική Συνδιάσκεψη
>> εμπειρογνωμόνων, από Ιανουάριο μέχρι Μάρτιο του 1942 στη Ρώμη. Η
>> γερμανική επιμονή για υψηλή κεφαλαιοδότηση από την Ελλάδα οδηγούσε σε
>> αδιέξοδο τη Διάσκεψη.
>>
>> Τότε ο Ιταλός τραπεζίτης και οικονομικός πληρεξούσιος της Ιταλίας στην
>> Ελλάδα, Ντ?Αγκοστίνι, θα προτείνει τη λύση του δανείου. Δηλαδή οι πέρα
>> από τις δαπάνες κατοχής αναλήψεις να χρεώνονται από την Ελλάδα ως δάνειο
>> προς την Γερμανία και την Ιταλία.
>>
>> Β. ΤΟ ΔΑΝΕΙΟ
>>
>> Η σχετική δανειακή συμφωνία θα υπογραφεί στις 14.3.1942 από τους
>> πληρεξούσιους της Γερμανίας και της Ιταλίας στην Ελλάδα, αντίστοιχα
>> Άλτενμπουργκ και Γκίτζι. Η Ελλάδα δεν είχε προσκληθεί και δεν ήταν
>> παρούσα. Στην Ελλάδα την ανακοίνωσε μετά από εννιά μέρες ο Άλτενμπουργκ
>> με την ρηματική διακοίνωση 160/23.3.1942 και ο Γκίτζι με το σημείωμά του
>> Νο4/6406/461/23.3.1942.
>>
>> Σύμφωνα μ?αυτήν:
>>
>> . Ηελληνική κυβέρνηση υποχρεούται κατά μήνα να καταβάλλει έξοδα κατοχής
>> 1,5 δισ. δρχ. (άρθρο 2).
>>
>> . Οι αναλήψεις από την Τράπεζα της Ελλάδος (στο εξής ΤΕ), άνω του ποσού
>> αυτού θα χρεώνονται στις κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Ιταλίας ως
>> άτοκο, σε δραχμές δάνειο της Ελλάδας προς αυτές (άρθρο 3).
>>
>> . Η επιστροφή του δανείου θα γινόταν αργότερα (αρθ. 4).
>>
>> . Η συμφωνία είχε αναδρομική ισχύ από 1.1.1942 (άρθρ. 5).
>>
>> Η δανειακή σύμβαση αποτελούσε μια συμφωνία μεταξύ Γερμανίας και Ιταλίας
>> που επιβαλλόταν στην Ελλάδα υποχρεωτικά εκτελεστή (αναγκαστική). Οι
>> δανειακές αναλήψεις θα είχαν την μορφή μηνιαίων προκαταβολών, το ύψος και

>> η διάρκεια των οποίων δεν προσδιοριζόταν. Επίσης δεν προσδιοριζόταν πότε
>> θα άρχιζε η εξόφληση του, ενώ προσδιοριζόταν ότι ήταν άτοκο και σε
>> δραχμές.
>>
>> Με το εμπιστευτικό έγγραφο 409/2.4.1942 ο Έλληνας υπουργός Οικονομικών
>> έδινε εντολή στην ΤΕ να συμμορφωθεί με τη ρηματική διακοίνωση του
>> Αλτενμπουργκ και να αρχίσει να καταβάλει τις δανειακές προκαταβολές.
>>
>> Την αρχική αυτή αναγκαστική σύμβαση ακολούθησαν τρεις τροποποιήσεις με
>> κοινή βούληση των συμβαλλομένων. Αυτές μετατρέπουν την αρχική αναγκαστική

>> σύμβαση σε συμβατική. Δηλαδή το δάνειο παύει να είναι αναγκαστικό και
>> μεταπίπτει σε κοινό συμβατικό δάνειο.
>>
>> Με την πρώτη τροποποίηση (2.12.1942) ορίζεται ότι τα δανειακά ποσά είναι
>> αναπροσαρμοζόμενα και θα αρχίσουν να επιστρέφονται από τον Απρίλιο του
>> 1943 (άρθρο β, παράγραφοι 2 και 3).
>>
>> Μάλιστα κατέβαλαν και δύο εξοφλητικές δόσεις του δανείου και στη συνέχεια

>> σταμάτησαν την επιστροφή του, οπότε μεταπίπτει σε έντοκο λόγω
>> υπερημερίας. Δηλαδή το δάνειο είχε μετατραπεί σε σταθερού νομίσματος και
>> έντοκο.
>>
>> Το ύψος του δανείου κατά την ΤΕ ανέρχεται (δίχως τους τόκους) σε
>> 227.940.201 εκ. δολ. το 1944 και κατά τον Αλτενμπουργκ 400 εκ.
>> μετακατοχικά μάρκα. Με τις αναπροσαρμογές και τους τόκους ανέρχεται σε
>> κάποιες δεκάδες δισ. ευρώ.
>>
>> Επομένως το κατοχικό δάνειο είναι συμβατικό και όχι αναγκαστικό, σταθερού

>> νομίσματος και από τον Απρίλιο του 1943 έντοκο. Αποτελεί συμβατική
>> υποχρέωση της Γερμανίας έναντι της Ελλάδας και όχι επανορθωτική. Ως
>> τέτοια δεν εντάσσεται στη συμφωνία του Λονδίνου 1953 που αναστέλει την
>> καταβολή των επανορθώσεων και αποζημιώσεων.
>>
>> Γ. Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΕΚΔΙΚΗΣΗ ΤΟΥ ΔΑΝΕΙΟΥ
>>
>> Η Ελλάδα στη διάσκεψη των επανορθώσεων του 1945, στη διάσκεψη των
>> Παρισίων το 1946 και στη διάσκεψη των ΥΠΕΞ των τεσσάρων Μ.Δ. το Νοέμβριο
>> του 1947, διαχώρισε το κατοχικό δάνειο από τις επανορθώσεις και ζητούσε
>> την επιστροφή του.
>>
>> Η Ελλάδα ουδέποτε έπαψε να διεκδικεί το κατοχικό δάνειο .
>>
>> . Το 1964 με τον Αγγελόπουλο, ως εκπρόσωπο της ελληνικής κυβέρνησης.
>>
>> .Το 1965 με τον Α. Παπανδρέου.
>>
>> . Στις ελληνογερμανικές συνομιλίες στην Αθήνα το 1966.
>>
>> Τότε η Γερμανία πρόβαλε τον ισχυρισμό ότι του δανείου είχε παραιτηθεί
>> εγγράφως ο Κ. Καραμανλής. Στη συνέχεια το μετέτρεψε σε προφορική
>> παραίτηση Καραμανλή, πράγμα που διέψευσε ο Κ. Καραμανλής.* *Τέλος με τη
>> ρηματική της διακοίνωση στις 31.3.1967, η Γερμανία δεχόταν ότι δεν υπήρξε

>> παραίτηση Καραμανλή.
>>
>> . Το 1974 το ανακίνησε ο Ζολώτας.
>>
>> . Στις 18.4.1991 το έθεσε ανεπίσημα και προφορικά ο τότε ΥΠΕΞ Α. Σαμαράς
>> στο Γερμανό ομόλογό του.
>>
>> . Στις 14.11.1995 το έθεσε η Ελλάδα με ρηματική διακοίνωση.
>>
>> ΗΓερμανία σταθερά το απορρίπτει, με τα επιχειρήματα:
>>
>> . Το δάνειο εντάσσεται στη συμφωνία του Λονδίνου.
>>
>> . Από το δάνειο παραιτήθηκε ο Κ. Καραμανλής. Το επανέλαβε και μετά το
>> 1990 παρά τη ρηματική διακοίνωση του Μαρτίου 1967.
>>
>> . Υστερα από 50 χρόνια δεν μπορεί να εγείρονται τέτοιες απαιτήσεις.
>> (ΗΕλλάδα το διεκδικεί από το 1945).
>>
>> Το μόνο που δηλώνουν αυτά τα επιχειρήματα είναι έλλειψη επιχειρημάτων.
>> Μετά την ενοποίηση της Γερμανίας το 1990 έχει εκλείψει και το τυπικό
>> επιχείρημα που θα μπορούσε να προβληθεί, εκείνο του χωρισμού της
>> Γερμανίας. Επομένως είναι άμεσα διεκδικήσιμο και πολιτικά και συμβατικά
>> (νομικά). Μπορεί να το διεκδικήσει η ελληνική κυβέρνηση, η Τράπεζα της
>> Ελλάδος ή οποιοσδήποτε μέτοχος της (πάνω ενός ορίου μετοχών), όπως και ο
>> ελληνικός λαός μέσω των συντεταγμένων πολιτειακών θεσμών του. Τέλος την
>> ελληνική διεκδίκηση ενισχύει το προηγούμενο της Γιουγκοσλαβίας και της
>> Πολωνίας στις οποίες η ναζιστική Γερμανία είχε επιβάλλει παρόμοια
>> κατοχικά δάνεια και τα οποία μετακατοχικά η τότε Δ. Γερμανία επέστρεψε
>> (αντίστοιχα το 1956 και 1971).
>>
>> Η σημερινή Γερμανία δεν πρέπει να ξεχνά ότι δανείσθηκε από το ελληνικό
>> κράτος κατά παράβαση του άρθρου 49 της σύμβασης της Χάγης του 1909 και το

>> οποίο ισχύει και σήμερα. Δανείσθηκε από ένα κράτος που η ίδια η ναζιστική

>> Γερμανία είχε χαρακτηρίσει ακατάλυτο και ότι οι ναζί όχι μόνο δεν
>> αμφισβήτησαν ουδέποτε το δάνειο αλλά και άρχισαν την αποπληρωμή του, ενώ
>> και ο καγελλάριος Ερχαρντ, το 1964, είχε δεσμευθεί για την επιστροφή του
>> μετά την επανένωση της Γερμανίας.
>>
>> Η Γερμανία δεν πρέπει να ξεχνά ότι η γερμανική κατοχή είναι υπόλογος για
>> το οικονομικό ελληνικό ολοκαύτωμα της περιόδου 1940-44. Ενδεικτικά και
>> μόνο είναι υπόλογος για το ότι στην Ελλάδα ο πληθωρισμός αυξήθηκε 15,3
>> εκατομμύρια φορές και ότι μόνο την Ελλάδα υποχρέωσε η τότε Γερμανία να
>> της καταβάλει πολεμικές αποζημιώσεις. Αυτό το ολοκαύτωμα το αναγνώρισαν
>> οι Ιταλοί : "ΗΕλλάδα είναι στημμένη σαν λεμόνι", έλεγε ο Γκίτζι.
>> Αποκορύφωμα ο Μουσολίνι, που έλεγε ότι "... οι Γερμανοί άρπαξαν από τους
>> Έλληνες ακόμα και τα κορδόνια των παπουτσιών τους...". Αλλά και ο
>> Γερμανός Υπ. Οικονομίας, Φουνκ, τον Ιούνιο του 1943 έγραφε σε άρθρο του
>> ότι, "η Ελλάς δοκίμασε τα δεινά του πολέμου, όπως ίσως καμία αλλη χώρα
>> της Ευρώπης".
>>
>> Για την επανόρθωση η Ελλάδα θα χρειαζόταν 33 φορές το εθνικό εισόδημα του

>> 1946. Αυτό μετακατοχικά η Ελλάδα θα το αναζητούσε στον εξωτερικό
>> δανεισμό.
>>
>> Από την άλλη πλευρά αυτή που αμφισβητεί και αρνείται την επιστροφή του
>> κατοχικού δανείου είναι η μετά το 1990 ενωμένη και δημοκρατική Γερμανία.
>>
>> Αυτή όμως η συμπεριφορά, εκτός των άλλων, πλήττει βάναυσα τα μετακατοχικά

>> φιλογερμανικά αισθήματα, όπως τα χαρακτήρισε ο καγκελλάριος Κολ, του
>> ελληνικού λαού και γι?αυτό ακέραια την ευθύνη φέρει η γερμανική
>> κυβέρνηση.
>>
>> Πηγές:
>>
>> 1. National Archires, Waschington , DC : Τ. 120/2481/Ε259713-715,
>> "Promemoria", 23.9.1942 και Τ-120/166/81370-5, Altenburg-Berlin, 4.9.42).
>>
>> 2. Σωτ. Γκοτζαμάνης, κατοχικό δάνειο και δαπάναι κατοχής, Θεσ/κη 1954, σ.

>> 5 Γ. Τσολάκογλου, Απομνημονεύματα, Αθήνα 1950, σ. 210, 212, 215, 218,
>> 219, 234.
>>
>> Κ. Λογοθετόπουλος, Ιδού η αλήθεια, Αθήνα 1948, σ. 49.
>>
>> 3. National Archives, ο.π.
>>
>> 4. Τ. Ηλιαδάκης, Οι επανορθώσεις και το γερματικό κατοχικό δάνειο, εκδ.
>> Δετοράκη, Αθήνα 1997, σ. 83-101.
>>
>> 5. Ηλιαδάκης, σ. 111
>>
>> Heinz Richter, Δύο επαναστάσεις και αντεπαναστάσεις στην Ελλάδα, Εξάντας
>> Αθήνα, 1975 σ. 155, 157.
>>
>> 6. Ηλιαδάκης ο.π.
>>
>> 7. Χ. Φλάισερ, Στέμμα και Σβάστικα, Παπαζήσης, Αθήνα (χ.χ.), Τ1, σ. 194.
>>
>> 8. W. Medlicott, The economic Blockade, Λονδίνο, 1959, Τ2, σ. 254.
>>
>> Η. Βενέζης, Αρχιεπίσκοπος Δαμασκηνός, Εστία, Αθήνα, 1981, σ. 113.
>>
>> 9. Richter, Τ. σ. 155 σημείωση, 255, 257.
>>
>> 10. Γκοτζαμάνης, σ. 2 Τσολάκογλου, σ. 208-210.
>>
>> 11. Αρχεία ΥΠΕΞ, έκθεση Λαμπρούκου, σ. 9-11.
>>
>> Λογοθετόπουλος, σ. 48, Τσολάκογλου, σ. 211, Γκοτζαμάνης, σ. 3, 23, 24,
>> 31.
>>
>> Α. Αγγελόπουλος, Οικονομικά Τ.Α., Παπαζήσης, Αθήνα 1974, σ. 142, 167,
>> 179, 190, 191.
>>
>> 12. Τη δανειακή σύμβαση βλέπε· Ηλιαδάκης, σ. 297.
>>
>> 13. Αρχεία ΤΕ, φάκελος κατοχικού δανείου, σημείωμα Ι. Πασσιά και το
>> έγγραφο 409/2.4.1942.
>>
>> 14. Αρχεία ΤΕ, φάκελος κατοχικού δανείου, σημείωμα Ι. Πασσιά, σ. 4.
>>
>> 15. Β. Μαθιόπουλος, " 400 εκ. μάρκα μας χρωστά η Βόνη", Βήμα, 2.6.1991.
>>
>> 16. Ηλιαδάκης, σ. 158, 164, 171.
>>
>> 17. Ηλιαδάκης, σ. 200, 202, 203-205
>>
>> Αγγελόπουλος, Οικονομικά, Τ. σ. 201-205, 209.
>>
>> Βήμα 18.10.1966, σ. 7 έκθεση Α. Παπανδρέου και επιστολή Κάιζερ, σ. 9.
>>
>> Πρακτικά Βουλής 28.5.1991 αγόρευση Α. Παπανδρέου.
>>
>> 18. Ηλιαδάκης, σ. 212-213.
>>
>> 19. Mark Mazower, Στην Ελλάδα του Χίτλερ, Αλεξάνδρεια, Αθήνα 1994, σ. 93.
>>
>> 20. G. Ciano, tagebucher 1939-1943 Βern 1946, σ. 353.
>>
>> 21. Γερμανοελληνικά Οικονομικά Νέα, Ιούνιος 1943, σ. 2.
>>
>>
>> *Το άρθρο δημοσιεύτηκε στις 25/1/2010 στην καθημερινή πρωινή εφημερίδα
>> της Κρήτης Η ΠΑΤΡΙΣ.